Page 159 - http://tvs.vsl.vn/trienlam
P. 159
ứng xử trong thời đại mới. Bởi vậy, trong giai người đầu tiên đưa ra vấn đề đó ra trong "bản
đoạn giao thời ấy, nhiều chuyện đau lòng đã xảy Tuyên ngôn nhân quyền" lần thứ nhất của Việt
ra do không giải quyết được mối quan hệ giữa bổn Nam - bản "Bình Ngô Đại cáo", khẳng định chủ
phận và tự do cá nhân. Nhiều cuộc chia ly đầy quyền và văn hóa của dân tộc, trong đó bao gồm
nước mắt của con trẻ đã xảy ra vì người ta trọng văn hóa ứng xử. Hồ Chí Minh là người tiếp thu
tự do cá nhân hơn bổn phận hoặc quá câu nệ theo một cách xuất sắc văn hóa ứng xử ấy, đưa vào
cách ứng xử xưa kia. Đó là bi kịch khi người ta trong những hình thức cũ một nội dung mới, thích
thẳng tay gạt bỏ quá khứ, không kế thừa, chắt lọc hợp với hiện đại. Vẫn là "trung, lễ, hiếu" nhưng ở
những cái tinh tuý của cha ông. đây trung là "trung" với nước, "hiếu" ở đây không
Thực tế cho thấy, ứng xử ngày nay không còn chỉ "hiếu" với cha mẹ mà còn "hiếu" với dân. Cả
câu nệ như xưa song vẫn cần phải giữ được mực Nguyễn Trãi và Hồ Chí Minh đều nhận thấy sự
thước, tiêu chuẩn, cốt lõi của ứng xử truyền ứng xử của người cầm quyền phải dựa vào dân.
thống. Cốt lõi của nghệ thuật ứng xử này là giá trị "chở thuyền là dân, lật thuyền cũng là dân", do đó
văn hóa được bảo lưu từ đời này sang đời khác. Đó "phải làm sao cho trong thôn cùng xóm vắng
là trong phương châm ứng xử, người Việt đã đạt không còn tiếng hờn giận, oán sầu" (Nguyễn
tới cái cao cả, biết sống và hy sinh vì người khác. Trãi). Chủ tịch Hồ Chí Minh đã thổi một luồng
Tất nhiên, kế thừa có tiếp thu, chọn lọc, phê phán gió dân chủ vào phương thức ứng xử ấy, chuyển
để văn hóa truyền thống với một tâm thức vững đổi nó cho phù hợp với cuộc sống hiện đại. Người
bền sẽ như mạch ngầm, giúp con người có sự ứng đã thực hành nó một cách xuất sắc, làm gương
xử thích hợp trong thời hiện đại. bằng hành động mà không thuyết giảng, cách
Nói về cách xử thế, Nguyễn Trãi, Chủ tịch Hồ ứng xử của Người vừa mang dáng dấp nét ứng
Chí Minh - Hai nhà văn hóa lớn, tiêu biểu cho xử truyền thống vừa thể hiện văn hóa ứng xử
tinh hoa của văn hóa ứng xử người Việt, dù sống ở hiện đại của một con người bản lĩnh, từng trải,
hai thời đại lịch sử hoàn toàn khác nhau, đều đã "Dĩ bất biến, ứng vạn biến" (lấy cách kiên định,
gặp nhau ở một điểm, đó là lấy nhân nghĩa làm vững vàng để ứng phó với mọi sự biến). Điều
gốc để "xử với người" và dùng nó làm chuẩn mực, này thể hiện rất rõ khi Người quyết định hòa
làm thước đo để "tự xử với mình". Vấn đề nhân hoãn với quân Tưởng, nhượng bộ Nguyễn Hải
nghĩa với cơ sở xuất phát là phúc và đức là vấn đề Thần và Nguyễn Tường Tam, chấp nhận những
đặc trưng của văn hóa dân tộc. Nguyễn Trãi là điều kiện của "Tạm ước 1946", kéo dài thời gian
157 158
