Page 154 - http://tvs.vsl.vn/trienlam

Ngay cả một nhà Nho tiến bộ như Nguyễn nhân đạo kia đã đến ngày tàn và phải nhường chỗ
Đình Chiểu, vì hạn chế của hoàn cảnh lịch sử, vẫn cho một chế độ gia đình khác hợp với cái đời mới
phải đề cao đạo Nho, đề cao "trung hiếu" dầu bây giờ, hợp với quan niệm của những người có
trung và hiếu ở đây đã khác hẳn với nội dung của học mới". Nhưng lúc ấy, gia đình kiểu cũ đã lỗi
Nho giáo, không phải trung hiếu với một triều thời song gia đình kiểu mới như thế nào thì chưa
đình bạc nhược: ai hình dung nổi. Đây thực chất chỉ là sự phát
"Trai thời trung hiếu làm đầu ngôn cho một thiểu số người chứ còn đa số quần
Gái thời tiết hạnh làm câu trau mình". chúng cần lao đang phải ngày đêm đối mặt với
Bên cạnh khuynh hướng muốn bảo vệ truyền chuyện cơm áo, phải lo sao để tồn tại thì những
thống và các quy tắc ứng xử cũ, đô thị phát triển băn khoăn kia thật lạc lõng hay nói đúng ra, nó
kéo theo sự phát triển của tầng lớp thị dân khiến không tiêu biểu cho toàn bộ xã hội Việt Nam. Vai
nhu cầu và đòi hỏi về quyền tự do cá nhân, chống trò của cộng đồng công xã và các quy tắc ứng xử
đối lại lễ giáo phong kiến phát triển. Rất nhiều bao đời nay vẫn đóng một vai trò rất lớn đối với
tác phẩm của trào lưu văn học lãng mạn đã xoay đại bộ phận nhân dân.
quanh đề tài tình yêu và tự do cá nhân; thậm chí Ngoài ra, hình thái ý thức của xã hội Việt Nam
cực đoan hơn, đã phủ nhận mọi quy tắc ứng xử, thời thuộc Pháp vẫn có những điểm chung với các
chỉ nghĩ đến cá nhân và bất chấp xã hội: "Ngoài xã hội trước do chỗ trong xã hội vẫn tồn tại đẳng
anh ra, ngoài em ra, ngoài cái ái tình của đôi ta cấp và giai cấp. Vì thế, các quy tắc ứng xử xưa dù
ra, anh không còn mong muốn một điều gì khác bị tác động của hoàn cảnh nhưng về cơ bản vẫn
nữa". Trong Đoạn tuyệt, Nhất Linh đã mượn lời tồn tại.
trạng sư để tố cáo gia đình theo kiểu phong kiến: Cho đến năm 1945, xã hội Việt Nam đã chuyển
"Người có tội chính là bà mẹ chồng Thị Loan và sang một giai đoạn mới. Sau hơn tám mươi năm
cái luân lý cổ hủ kia. Xã hội An Nam bây giờ trời nô lệ, người dân đất Việt đã trở lại là dân của
không thể như xã hội An Nam về thế kỷ XIX. Gia một nước tự do. Năm 1954 đánh dấu một hình
đình bây giờ không thể để nguyên như gia đình về thái ý thức xã hội mới, một sự thay đổi về chất.
thế kỷ trước được nữa. Giữ lấy gia đình. Nhưng Trước đây người dân sống quanh quẩn trong
xin đừng nhầm giữ gia đình với giữ lại nô lệ". Và làng, chỉ làm ruộng là chủ yếu nên tâm thức tiểu
"Tha cho Thị Loan tức là các ngài làm một việc nông phát triển. Đó là sự an phận thủ thường, ít
công bằng, tức là tỏ ra rằng cái chế độ gia đình vô chất phiêu lưu, chỉ lo dự trữ và ăn chắc mặc bền.

151 152