Page 42 - http://tvs.vsl.vn/trienlam

nó còn có tính thực tiễn và quan niệm ứng xử theo Cao Dao là quan đại thần nắm giữ hình pháp của
niềm tin về phúc và đức chi phối. vua Thuấn. Nếu cha của vua Thuấn phạm tội thì
Trong gia đình, trật tự trên dưới được chú ý Cao Dao có quyền bắt và vua vẫn để cho Cao Dao
trước hết là mối quan hệ giữa cha và con. Hiểu bắt. Sau đó, ông lén cõng cha trốn đi đến một nơi
theo đạo lý Khổng Mạnh, người con biết ứng xử xa, vui mà quên thiên hạ đi, xem việc "vứt bỏ
theo trật tự trên dưới là người biết thương yêu thiên hạ như vứt bỏ chiếc dép rách vậy".
cha mẹ, biết thưa gửi, quạt nồng ấm lạnh, sớm Quan niệm này của Nho giáo khi vào Việt Nam
chiều hỏi thăm, biết lập thành gia thất để có con đã bị khúc xạ đi, nhiều khi chỉ tồn tại dưới cái vỏ
nối dõi tông đường, tránh được tội "Vô hậu". Có hình thức. Không đạo lý nào nói đến chữ hiếu
hiếu là phải biết nuôi nấng cha mẹ với lòng kính nhiều hơn Khổng giáo Trung Hoa. Và dù cho chữ
trọng. "Ngày nay, nói người có hiếu là người biết hiếu có được nhắc đến bởi Khổng Tử, Tăng Tử và
nuôi nấng. Đến như con chó, con ngựa cũng đều vô số học giả thì chung quy chỉ là bổn phận của
có nuôi nấng cả. Không có lòng tôn kính thì có gì người con đối với cha mẹ. Nhưng ở Việt Nam đã
phân biệt" (Luận ngữ). Sách Trung Dung của ra đời chữ đại hiếu - đại hiếu là hiếu với nước. Và
Khổng Cấp viết: "Phụng sự người đã chết như để thực hiện đại hiếu, người ta nhiều khi phải hy
phụng sự người đang còn, thế là chí hiếu" và con sinh tiểu hiếu: Trần Hưng Đạo không nghe lời cha
người ở đời càng giữ gìn thân mình lành mạnh đòi cướp ngai vàng, Nguyễn Trãi không theo cha
bao nhiêu để phụng sự cha mẹ lúc sinh thời cũng sang Trung Quốc, hàng trăm chiến sĩ xuất dương,
như sau khi đã qua đời thì càng báo hiếu được tốt hàng chục vạn thanh niên lên đường cứu nước để
1
1
bấy nhiêu" . Việc phụng sự lớn nhất của người con làm tròn chữ hiếu" .
là phụng sự cha mẹ. Phụng sự ở đây còn có nghĩa Quan hệ cha con theo đạo lý Khổng Mạnh
là tạo ra cho mình một thanh danh rạng rỡ để làm thường chỉ một chiều tức là đạo lý ấy nhấn mạnh
vinh hiển cho cha mẹ. Không làm điều gì để cha người có nghĩa vụ "sự", phận làm con phải thế nào
mẹ bị chê cười, đấy là người con có hiếu. cho hợp lẽ trong khi không nói đến nghĩa vụ làm
Khổng Mạnh đề cao chữ hiếu, nhiều khi coi cha. Quan niệm ứng xử của người Việt lại không
trọng tình nhà hơn phép nước. Khổng Mạnh đã hoàn toàn vậy.
dẫn ra câu chuyện vua Thuấn để làm gương. Xưa,
___________
___________ 1. Xem: Phan Ngọc "Văn hoá Việt Nam và cách tiếp
1. Xem Nho giáo xưa và nay, Sđd. cận mới", Nxb. Văn hóa Thông tin, Hà Nội, 1994.

39 40