Page 295 - http://tvs.nlv.vn/trienlam

với tên gọi Văn Ba, Người đã rời bến cảng Sài Gòn, làm phụ bếp trên con tàu
Amiral Latouche Tréville sang Pháp. Đến tháng 7/1911, lần đầu tiên Người đặt
chân lên nước Pháp, ở Marseille (Mácxây). Sau đó, theo một con tàu khác,

Nguyễn Tất Thành có cuộc hành trình dài đi vòng quanh châu Phi, sang Mỹ rồi
đến nước Anh. Cuối năm 1917, Người trở lại Pháp sống và hoạt động tại đây
gần 6 năm.
Tài liệu đầu tiên được biết đến do chính tay Người viết khi đặt chân đến
nước Pháp là Đơn xin vào học Trường Thuộc địa, ngày 15/9/1911, gửi Tổng
thống Pháp và Bộ trưởng Bộ thuộc địa Pháp, trình bày nguyện vọng muốn vào
học Trường Thuộc địa. Ký hiệu lưu trữ FRANOM-AF27-D11-03, tại Trung tâm
Lưu trữ quốc gia Hải ngoại Pháp ở Aix-en-Provence. Tài liệu được viết tay,
tiếng Pháp, 1 trang, sưu tầm năm 2007 với bản scan rõ nét, có đoạn viết “Tôi
vinh hạnh, xin một đặc ân với lòng nhân từ cao cả của ông được thu nhận vào
học Trường Thuộc địa như một học sinh nội trú. Hiện tại tôi là nhân viên của
1
Hãng Sácgiơ Rêuyni (Chargeurs Réunis) tàu Amiran Latusơ Tơrêvin ...” , ký tên
Nguyễn Tất Thành.
Trường Thuộc địa được thành lập năm 1885 tại Pari (Pari) với dự án lúc
đầu của tướng Begin, Toàn quyền lâm thời của Đông Dương đưa 12 thanh niên
Campuchia và 1 thanh niên người Xiêm (Thái Lan) đến Pháp học trong 3 năm,
nhằm cung cấp nhân viên trung gian là người bản xứ cho hệ thống thuộc địa.
Đồng thời cũng muốn đào tạo người Pháp cho các chức năng riêng biệt trong
công việc quản lý để duy trì chế độ thực dân. Năm 1889, hệ đào tạo quốc gia lâu
dài được thành lập, được gọi là Trường Thuộc địa, tuy nhiên sau này việc đào
tạo học sinh bản địa bị thu hẹp dần.
Việc Nguyễn Tất Thành nộp đơn xin học Trường Thuộc địa lúc đó được

hiểu là do tâm lí muốn tìm hiểu nước Pháp qua công việc học hành của mình.
Thời điểm đó, Người còn rất trẻ, chỉ hơn 20 tuổi, cho dù đã nhìn thấy rõ những
biểu hiện bất công của chế độ thực dân nhưng còn sơ sài chưa rõ bản chất. Việc
xin học Trường Thuộc địa có lẽ sẽ chuẩn bị cho Người những kiến thức để tìm
hiểu bản chất của chế độ thực dân. Tuy nhiên, lá đơn này của Nguyễn Tất Thành
đã bị Trường Thuộc địa khước từ với lí do chỉ có những học sinh do Toàn quyền
Đông Dương cử thì mới được nhập học, theo quy định tại điều 1, Nghị định
ngày 30/4/1910 về việc tổ chức Ban người bản xứ tại trường Thuộc địa.
Sau khi bị Trường Thuộc địa từ chối, năm 1912, Nguyễn Tất Thành trở lại
làm công trên một con tàu đi sang châu Phi. Theo hành trình của tàu, Người
dừng chân được ở nhiều nước từ châu Âu, châu Phi đến châu Mỹ. Chính nhờ sự
quan sát đời sống của những người cùng giai cấp công nhân trên tàu, trong đó có

cả người Pháp và nhiều người dân các nước thuộc địa khác, đồng thời nhờ sự

__________
1. Hồ Chí Minh - Biên niên tiểu sử, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2016, t. 1, tr. 32-33.

293