Page 148 - http://tvs.vsl.vn/trienlam

xã hội tiểu nông. Đô thị kém phát triển, nên vai vẫn không bị chặn mất dù bản thân con người ta
trò của cá nhân không được đặt ra; cá nhân phải lúc ấy đang ở trong cảnh bần cùng.
gắn chặt với cộng đồng. Ngay cả khi người Hà Ngày xưa, khi các trò đi học, có trò quần áo là
Lan vào Phố Hiến, người Nhật, người Bồ Đào lượt, có trò quần áo rách rưới nhưng tất cả đều
Nha vào Hội An, người Pháp, người Thái Lan phải luân phiên nhau đun nước, bưng điếu, châm
vào Nam Bộ thì sự buôn bán cũng chỉ là bất đắc đóm cho thầy, phải luân phiên mài mực quét nhà
dĩ. Vua chúa buôn bán để kiếm tiền chi phí cho không phân biệt giàu nghèo sang hèn. Điều này
cuộc chiến tranh giành ngai vàng. Nhà Nguyễn có thể giải thích do cuộc sống trong công xã ít có
thống nhất đất nước vào đầu thế kỷ XIX, triều sở hữu tư nhân hoặc nếu có cũng không đáng kể
đình đã thi hành ngay chính sách bế quan toả vì xét trên danh nghĩa, không ai có quyền sở hữu
cảng vì lợi ích của chế độ quân chủ. Thương đất ngoài nhà vua. Hơn nữa, quan niệm phúc đức
nghiệp không phát triển kéo theo sự kém phát lại góp phần xoa dịu những con người nghèo khổ
triển của đô thị. Đô thị không phát triển thì vai thậm chí theo cả cái khía cạnh thần bí rằng một
trò cá nhân không được để ý tới. Cho nên tác nhà, một họ có khi phải có người dở, gánh tội cho
động của cộng đồng, của công xã nông thôn với cả họ thì cả họ mới hay được. Khi đã có cái quan
cá nhân rất mạnh. Vì cả lý do khách quan và niệm ấy rồi thì nhiều khi trong sự đối xử, người ta
chủ quan, con người không thể tách khỏi cộng thường sợ bị đánh giá là coi trọng tiền của hơn
đồng. Bởi vậy sự tác động, chi phối, dẫn đạo của tình nghĩa. Bởi vậy người nghèo cũng không cảm
cộng đồng với cá nhân quá lớn. Nó quy định thấy trơ trọi. Với quan niệm có phần thần bí về
những lề thói, tập tục và cách thức ứng xử cho phúc đức, họ cho rằng sự đãi ngộ của số phận cho
cá nhân rất chặt chẽ mà cá nhân muốn tồn tại riêng ai và tới đâu thì người ấy được hưởng tới đó.
phải tuân theo. Hưởng như vậy cũng không hết được phần mình
Nhìn vào sự phát triển của lịch sử xã hội Việt bởi: "một bàn tay sao che kín được mặt trời". Cùng
Nam, có thể nhận thấy xã hội Việt Nam, nói đúng chung một quan niệm về duyên nghiệp, ai gieo
ra sự phân biệt đẳng cấp rõ hơn sự phân biệt nhân nào thì hái quả ấy nên con người ta thường
giai cấp. Người Việt có một câu: "Không ai giàu an ủi: nếu đời trước chưa gieo để đời này hưởng
ba họ, không ai khó ba đời". Đó không chỉ là ý thì đời này phải lo gieo đi hơn là ngồi oán trời
niệm chung của người Việt đối với sự phú quý ở hoặc trách người vì điều đó thật vô ích. Ở xã hội
đời mà còn vì cái hy vọng vươn lên đẳng cấp trên người Việt, giàu không phải là cái cớ để người ta

145 146