Page 166 - http://tvs.vsl.vn/trienlam

nước phải cố mà vùng vẫy để ngoi lên hoặc khi Nhận thức rõ lợi ích của việc giáo dục tính tự
mọi người im lặng, tự nhiên mình cũng không giác, xã hội phong kiến xưa đã làm được một điều,
dám làm ồn ào. tạo ra những hình mẫu lý tưởng, biết cách ứng xử
Ngoài ra, trong vấn đề ứng xử tự phát còn có cả trong một xã hội với rất nhiều ràng buộc, lễ nghi.
hoạt động tâm linh. Đó là tự mình cảm thấy có Cách giáo dục này một thời đã có những đóng góp
trời, có thần thánh hoặc tự nhận ra đâu đó một sự nhất định trong sự phát triển văn hóa, đặc biệt là
huyền bí. Đó là lẽ bình thường đối với tất cả mọi
văn hóa ứng xử.
người và loại linh cảm tôn giáo này dần dần sẽ có Môi trường giáo dục trước hết đối với con người
tác động sâu sắc tới con người, giúp con người biết
là gia đình, đơn vị đầu tiên đưa con người vào tổ
tự ứng xử.
chức và cho con người được thấy bổn phận của
Tuy nhiên, nếu chỉ tự phát thì con người không
mình. Người Việt Nam rất quan tâm đến vấn đề
thể trưởng thành và phát triển bởi trước hết, tự
này nên văn hóa gia đình được đặc biệt chú ý.
phát là vấn đề của bản năng chứ không phải vấn
Vấn đề gia huấn (dạy bảo trong nhà) được các nhà
đề của ý thức mà đã là bản năng thì dễ có sự thay
nho đặc biệt quan tâm. Không kể đến những sách
đổi, dễ mang tính tuỳ hứng, buồn vui thất thường.
phổ thông thường thức như: Bùi gia huấn hoài
Hơn nữa, nếu con người chỉ dừng lại ở ứng xử tự
(của Bùi Dương Lịch), Khải đồng thuyết ước (của
phát sẽ đưa đến việc hỗn loạn do không điều
Phạm Vọng), Sở học chi nam (của Nguyễn Huy
chỉnh được giữa các cá nhân. Những tự phát cá
Oánh), Sách học vấn tân (của Đặng Huy Trứ), các
nhân này gặp nhau sẽ đụng độ, phát sinh nhiều
mâu thuẫn. Đó là những lý do mà xã hội không để sách luân lý cũng xuất hiện rất nhiều. Nội dung
cho sự tự phát này kéo dài. Xét về mặt cá nhân, là những lời răn phù hợp với lễ giáo phong kiến.
con người không thể kéo dài tình trạng tự phát Nó thiết thực, cụ thể lại được truyền thụ bằng văn
mà phải tự điều chỉnh thêm. Xã hội sẽ giúp con vần nên dễ cảm, dễ nhớ, được nhân dân ưa
người điều chỉnh sự tự phát này, thế là tiến lên chuộng. Thuở xưa, khi trẻ bắt đầu tới trường thì
mức tự giác. Khi con người "bản năng" tiến lên cuốn sách "vỡ lòng", Tam tự kinh cũng là một
con người "có ý thức", biết thế nào là đúng, là cuốn sách giáo huấn về luân lý bởi người xưa
thích hợp, tự con người sẽ đề ra cho mình cách quan niệm phải "uốn cây từ thuở còn non; dạy con
thức để theo cái đúng ấy và vấn đề tu dưỡng bản từ thuở con còn thơ ngây". Đây là một cách hiểu
thân nảy sinh. rất tích cực về sự hình thành và tạo ra tính tự

163 164