Page 667 - http://tvs.nlv.vn/trienlam
P. 667
còn phải nương mình trên mảnh đất thuê ở tận góc cái nghĩa trang
tư sản, trong khi nhiều đệ tử của cụ có lăng tẩm hùng vĩ... Tôi cúi
đầu trước mộ cụ, kính cẩn mặc niệm, rồi ngồi bệt xuống nền đá, từ
từ rút điếu cày ra. Không có hương thì có khói vậy, tôi thầm nhủ
lòng mình, xin gửi tới cụ làn khói thuốc lào của người nông dân Việt
Nam. Vê một mồi thuốc lào vừa sức, tôi tựa lưng vào vách mộ đá lấy
thế ngồi chắc chắn, rồi xòe diêm, rít hồi còi giòn giã, ngả đầu phun
khói trắng lên trời. Nhìn lơ mơ qua cơn say, tôi thấy họa sĩ Vũ Hòa
chụp ảnh lia lịa. Tấm ảnh được chọn để in ra là lấy từ chiếc máy ảnh
nhỏ xíu của tôi do Vũ Hòa bấm...
Năm đó, câu chuyện về tấm ảnh “Hút thuốc lào...” dừng lại ở đó.
Thủ tướng Võ Văn Kiệt lắng nghe chăm chú, cười vui, nhưng không
bình luận gì. Nào ngờ, 5 năm sau, câu chuyện này lại được tiếp nối
một cách rất tình cờ.
Cuối tháng 10/2001, triển lãm “Hồn giấy dó” khai mạc tại Nhà
triển lãm 29 Hàng Bài, Hà Nội, trưng bày thơ và ảnh nghệ thuật
của Nguyễn Duy in trên giấy dó, trong đó có tấm ảnh “Hút thuốc lào
bên mộ Các Mác” phóng lớn, khổ 40 x 60 cm.
Sáng ngày 27/10, ông Sáu (tức Sáu Dân, tức nguyên Thủ tướng
Võ Văn Kiệt, lúc đó là Cố vấn Ban Chấp hành Trung ương Đảng) và
một số người cùng đi đến xem triển lãm. Ông dừng lại, ngắm nghía
khá lâu tấm ảnh này và hỏi tôi về những chữ khắc trên mộ. Tôi thưa
rằng, hàng chữ lớn nhất là trích lời Các Mác: WORKERS OF ALL
LANDS UNITE, có nghĩa “Người lao động toàn thế giới liên hiệp
lại”, chứ không phải “Vô sản toàn thế giới liên hiệp lại” như ở ta vẫn
truyền tụng. Còn các hàng chữ nhỏ là tên những người trong mộ.
Ngôi mộ này hiệp táng năm người: Các Mác, vợ Mác, con Mác, bà
giúp việc của gia đình Mác, và con của bà giúp việc đó...
Chỉ tay vào chiếc điếu cày tôi đang cầm trong ảnh, ông Sáu hỏi
thêm: ống điếu này bây giờ để đâu? Tôi thưa, một người bạn tôi
ở Pari đã xin giữ nó. Ông khuyên, nên đưa nó về Việt Nam, lồng
khung kính treo bên cạnh tấm ảnh...
665
